Ülkemizde sunulan bağımlılık tedavisine yönelik ilk merkez İstanbul Prof. Dr. Mazhar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi bünyesinde 1983 yılında hizmet vermeye başladı. Söz konusu merkez erişkin hastalar için hizmet sunmakta iken 1995 yılında yine aynı hastane bünyesinde çocuk-ergen hasta için hizmet veren bir merkez daha açıldı. Bu süreçte merkezler Bakan Makamından alınan onay ile açılmakta idi. Bu şekilde açılan 8 erişkin, 2 çocuk-ergen bağımlılık tedavi merkezi hizmet vermekteydi.
· 2004 yılına gelindiğinde hem merkezlerin sayısını artırmak hem de merkezlerin açılması usül ve esaslarını belirlemek üzere 16.02.2004 tarihli ve 25375 sayılı Resmi Gazete’de yer alan yürürlüğe giren “Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği” yayınlandı.
· Daha sonra madde bağımlısı hastaların sağlık hizmetinde ulaşılabilirliğini artırarak, hizmet alımını kolaylaştırmak açısından yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulması ve bağımlılık tedavisi sunan merkezlerin açılma şartlarının o dönemki koşul ve şartları karşılamaması sebebiyle 2004 tarihli Yönetmelik yürürlükten kaldırılmış, yeni “Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği” 29 Aralık 2013 tarihli ve 28866 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır. Bu Yönetmelik ile hem merkez açılma şartları kolaylaştırılmış hem de hizmete erişebilirliği kolaylaştırmak amacıyla ayakta hizmet sunan merkezler de açılmıştır.
· Bağımlılık tedavisi; farmakolojik yaklaşımların yanı sıra psikososyal değişkenlere dikkat edilerek uygulanacak geniş kapsamlı bir tedavi ve rehabilitasyon programı gerektirir. Ülkemizde bağımlılıkla mücadele kapsamında verilen sağlık hizmetleri ağırlıklı olarak maddeden arındırma ve kısa psikososyal müdahaleleri içermektedir. Bağımlılığın seyrinde tekrar madde kullanımının sık görülmesi nedeniyle bağımlı bireylerin tedavisini çok boyutlu ve uzun süreli olarak planlanması gerekmektedir. Bu sorunların kapsamlı olarak ele alınması için rehabilitasyon programlarına ihtiyaç duyulmaktadır. Kişiye ister gönüllü ister yasal zorunluluk olarak başlanan tedavilerde; belirlenen programa uzun süre devam eden ve maddeden uzak kalan kişilerin tedavide kalma süresinin arttığı bilinmektedir.
· Bağımlılıkla mücadele çalışmalarında hizmette çok başlılığı önlemek, bir hizmetin birden fazla kurum tarafından farklı yollarla verilmesini engellemek ve tüm sistem tarafından sunulacak hizmetin standartlarının belirlemek amacıyla “Bağımlılığa Bütüncül Yaklaşım Modeli” planlanmıştır.
Bu Model ile tüm sistemi tanımlayan yeni bir Yönetmelik hazırlanmış ve 10 Mart 2019 tarihinde “Bağımlılık Danışma, Arındırma ve Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik” yayınlanmıştır. Bağımlılıkla mücadele çalışmalarında bağımlılık tedavisinde ilk kez danışma ve rehabilitasyon merkezleri tanımlanmıştır.
a. Danışma Merkezleri
Danışma merkezi: Bağımlı kişilere ve yakınlarına danışmanlık ve bilgilendirme hizmetleri sunarak kişinin ihtiyacına göre arındırma, tedavi ve rehabilitasyon merkezlerine yönlendirme çalışmaları yapan, toplum temelli çalışmalar ve psikososyal müdahalelerden sorumlu, kişiye psikolojik ve sosyal destek veren, kişinin tedavi motivasyonunu artıran çalışmaları yürüten Bakanlıkça ruhsat ya da faaliyet izin belgesi verilmiş merkezlerdir.
Danışma merkezi; A tipi veya B tipi olarak kamu kurum ve kuruluşları, devlet üniversiteleri, valilikler, kaymakamlıklar, kanunla kurulan veya kurulması öngörülen ve Bakanlıkça yetkilendirilmiş vakıflar tarafından kurulur.
A tipi danışma merkezleri, bağımlılık riski altında veya bağımlı kişilere ve yakınlarına danışmanlık ve bilgilendirme hizmetleri sunarak kişinin ihtiyacına göre arındırma, tedavi ve rehabilitasyon merkezlerine yönlendirme çalışmaları yapan, toplum temelli çalışmalardan sorumlu, bireye psikolojik ve sosyal destek veren, hastanın tedavi motivasyonunu artıran çalışmalardan sorumludur.
B tipi danışma merkezleri, bağımlılık riski altında veya bağımlı kişilere ve yakınlarına danışmanlık ve bilgilendirme hizmetleri sunarak kişinin ihtiyacına göre arındırma ve rehabilitasyon merkezlerine yönlendirme çalışmaları yapmaktan sorumludur.
