·       Madde ilişkili suçlardan adli işlem gören ve madde kullanım bozukluğu olan hastaların topluma kazandırılmalarını teminen yeni bir yaklaşımı ortaya koyan ‘Tedavi ve Denetimli Serbestlik Tedbiri’ uygulamaları Ülkemizde 2006 yılı itibariyle faaliyete geçmiş ve ilerleyen yıllarda madde bağımlılığı tanı ve tedavisine olumlu bir katkı sağlamıştır.

·       Denetimli serbestlik; suç işleyen kişinin toplum içinde denetim ve takibinin yapılarak, iyileştirilmesi ve topluma kazandırılması için ihtiyaç duyduğu her türlü hizmet, program ve kaynakların sağlandığı alternatif bir ceza sistemidir.

·       2015/11 sayılı “Denetimli Serbestlik Tedavi Birimleri Genelgesi” ile yürütülen denetimli serbestlik tedavi hizmetleri; 2021/13 sayılı Genelge ile güncellenmiştir. Madde ile ilişkili suçlardan haklarında adli işlem yapılan madde kullanım bozukluğu olan kişilerin tedavi usül ve esaslarını belirlenmiştir.

81 ilde 129 Denetimli Serbestlik Tedavi Birimi bulunmaktadır.

·       2013 yılında tetkik ve teşhis amaçlı tıbbi laboratuvar hizmetlerinin planlanması, tıbbi laboratuvarların açılması, sınıflandırılması ile bu hizmetlerin sunulduğu sağlık tesislerinin faaliyetlerine, standartlarına ve denetlenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacı ile “Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği” yürürlüğe girmiştir.

·       7/7/2014 tarihli ve 2014/22 sayılı “Yasadışı ve Kötüye Kullanılan İlaç ve Madde Analizi Yapan Tıbbi Laboratuvarlar ile Madde Bağımlılığı Teşhis ve Tedavi Merkezlerindeki Tıbbi Laboratuvarların Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Genelge” yayınlanmıştır.

Yasadışı uyuşturucu madde testi yapan Bakanlığımıza bağlı 112 laboratuvarda, üniversite hastanesine bağlı 13 laboratuvar bulunmaktadır.

·       27/3/2015 tarihli ve 2015/14 sayılı “İdrar Numunelerinde Yasadışı ve Kötüye Kullanılan İlaç ve Madde Analizi Yapan Doğrulama Laboratuvarlarının Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Genelge” yayınlanmıştır.

·       2016 yılında “İdrar Numunelerinde Yasadışı ve Kötüye Kullanılan İlaç ve Madde Analizi Yapan Tıbbi Laboratuvarlar ile Madde Bağımlılığı Teşhis ve Tedavi Merkezlerindeki Tıbbi Laboratuvarların İşleyiş Esasları” yayınlanmıştır.

·       2016-2025 yılları arasında Türkiye genelinde 5 adet “Yasadışı ve Kötüye Kullanılan İlaç ve Madde Analizi Doğrulama Laboratuvarı” yetkilendirilmiştir.

o   Erciyes Üniversitesi İlaç Uygulama ve Araştırma Merkezi Tıbbi Biyokimya Laboratuvarı, KAYSERİ

o   Hacettepe Üniversitesi Hastanesi, ANKARA

o   3 No’lu Halk Sağlığı Laboratuvarı, İSTANBUL

o   İzmir Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, İZMİR

o   Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, ANKARA

·       4/6/2024 tarihli ve 32566 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yeni Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği yürürlüğe girmiş ve mezkûr Yönetmeliğin 26 ncı maddesi ile 9/10/2013 tarihli ve 28790 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Tıbbi Laboratuvarlar Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır. Mezkûr yeni yönetmeliğin “Ulusal referans laboratuvarı, bölge laboratuvarı ve test bazında yetkili referans tıbbi laboratuvar başvurusu ve belgelendirilmesi” başlıklı 10 uncu maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarında “(2) Ulusal referans laboratuvarı, bölge laboratuvarı veya test bazında referans tıbbi laboratuvar olarak hizmet sunabilmek için, tıbbi laboratuvar faaliyet izin belgesi ile Bakanlığa başvuru yapılır. (3) Başvurusu uygun bulunan tıbbi laboratuvara Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde yapılacak inceleme ve değerlendirme neticesinde ulusal referans laboratuvarı, bölge laboratuvarı veya test bazında yetkili referans tıbbi laboratuvar yetkisi verilir.” Hükümleri ile “Tıbbi laboratuvarların çalışma esasları” başlıklı 13 üncü maddesinin on sekizinci fıkrasında “(18) Yasadışı ve kötüye kullanılan ilaç ve maddelerin analizini yapan tıbbi laboratuvar ile alkol ve madde bağımlılığı tedavi merkezlerindeki tıbbi laboratuvarın çalışma usul ve esasları Bakanlıkça belirlenir.” hükmüne yer verilmiştir.

·       Bağımlılık Danışma, Arındırma ve Rehabilitasyon Merkezleri Hakkında Yönetmelik uyarınca bağımlılık tedavisi hizmeti veren merkezlerde hizmet kalitesini en yüksek seviyeye çıkartarak hizmetin her bir merkezde aynı düzeyde uygulanmasını sağlamak amacıyla 2022 yılında “Asgari İşleyiş Standartları (ASİS) Rehberi” yayınlandı.

·       2020 yılında Tıpta Uzmanlık Kurulu Kararı ile “Ruh Sağlığı ve Hastalıkları” ile “Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları” uzmanlık eğitimi öğrencilerinin müfredatlarında yer alan madde bağımlılığı eğitimini, uzmanlık eğitimi sırasında erişkin ve çocuk-ergen bağımlılık arındırma merkezlerinde en iyi şekilde almasına yönelik olarak, eğitim sürecinde ilgili uzmanlık dalında eğitim yetkisi onaylanmış Üniversite veya Kamu Hastanelerine bağlı yataklı arındırma merkezlerinde toplam 3(üç) ay süre ile uygulamalı eğitim zorunluluğu getirilmiş, eğitimi bir eğiticinin sorumluluğunda yapılması ve bunun “Ruh Sağlığı ve Hastalıkları” ile “Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları” uzmanlık eğitimi çekirdek müfredatları içeriğine eklenerek güncellenmesine karar verilmiştir.

Kronik alkol ve madde bağımlılığı olan hastalarda, iyilik halini sürdürme ve tedavide kalma süresi kısa olup nüks oranları yüksektir. Bu durum, tekrarlayan acil ve poliklinik başvurularına, sık hastaneye yatışlara ya da tedaviye başvurmayan kesim için ise yasal olmayan ve hayati riskler içeren ilaç/madde temin yollarına sapmalarına neden olmaktadır. Bağımlılıkla mücadelede en önemli adımlardan biri, hastaların akut tedavilerinin (yatarak ya da ayakta) tamamlanması sonrasındaki izlenecek sürecin iyi yönetilmesidir. Bağımlı hastalara yönelik sağlanacak rehabilitasyon hizmetlerinde, hastaların olabildiğince hayatın içinde tutularak üretken hale gelmelerini ve sosyalleşmelerini sağlamak amaçlanmaktadır. Tedavide kalabilme ve iyilik halini sürdürebilme, hastaneye yatış ve başvuruların azalması, hastaneye yatmadan da hayatın içinde kalarak tedavinin devamlılığını sağlamak ve kişilerin topluma kazandırılması hedeflenmektedir. Bu yaklaşımın, hastane yatışlarını, poliklinik başvurularını ve toplam tıbbi maliyetleri azaltacağı da öngörülmektedir.

Uzun süre alkol/madde kullanan kişilerde ruhsal ve bedensel yeti yitimleri ortaya çıkar. Alkol/madde kullanan kişilerde sıklıkla bellek, dikkat, odaklanmada zayıflama, denge kusurları, tremor, periferik nöropati gibi belirtilere rastlanmaktadır. Ruhsal bozukluklar, yukarıda belirtilen tedavi türleri ile giderilirken, bedensel belirtilere yönelik de ayrı tedavi programları oluşturmak gerekir. Rehabilitasyon aşamasının en önemli adımı olan psikoeğitim,  bağımlı bireylerin bozulan dikkat, algı, odaklanma kusurları ve bellek süreçlerinin yeniden düzenlenmesi, ince ve kaba motor becerilerinin iyileştirilmesi ve öğrenilen becerilerin günlük yaşama aktarılabilmesini de içeren tedavi adımlarıdır. Rehabilitasyon merkezlerinin açılması ve bağımlı hastalar tarafından kolay ulaşılabilir olması toplumda insan sağlığı kalitesi açısından birçok sorunu çözerek bağımlı kişilerin yaşamlarını iyileştirme kapasitesine sahiptir. Rehabilitasyon tedavileri, sağlıklı düşünceler geliştirerek ve zihinlerini üretken bir işe dahil ederek hastaların dengesiz zihinsel durumlarını dengelemek için verilir.

Rehabilitasyon tedavisi bağımlı bireyin öğrenme ve çevreden destek alma süreciyle tüm potansiyelini geliştirmesine ve kullanmasına yardımcı olur. Rehabilitasyon, ruhsal hastalığı olan kişilerin tedavi edilmesine ve bireyin kendi toplumuna yeniden entegre olmasına rehberlik ederek bütünsel bir yaklaşımla psikiyatrik tedaviyi tamamlar. Bu nedenle bağımlılık tedavisinin etkili ve sürdürülebilir olmasında rehabilitasyon tedavisi önemli adımlardan biridir.

Bu nedenle yaygınlaştırmayı başardığımız bağımlılık arındırma tedavisini tamamlamak için hazırladığımız Bütüncül Tedavi Modelinin en önemli basamağı olan rehabilitasyon tedavisini yapılandırmak amacıyla “BAHAR Projesi” hazırlanmıştır.

Proje kapsamında 14 adet ayakta, 4 adet yataklı rehabilitasyon merkezi açılmıştır.

BAHAR kapsamında hizmet veren bu merkezlerde; tıbbi tedavi, kişiye ve ailesine yönelik bireysel danışmanlık, grup çalışmaları, aile grup çalışmaları, drama ve kişisel gelişim ile ilgili sosyal beceri eğitimleri, tekrar uyuşturucu madde kullanmayı önleme ve ruhsal gelişime yönelik psikoeğitim, iş ve uğraş aktiviteleri yapılmaktadır. Ayrıca spor aktiviteleri, müze, sergi gibi yerlere ziyaret, film gösterimi ve ardından tartışma oturumları gibi sosyal/kültürel aktiviteler yapılmaktadır.

BAHAR kapsamında hizmet veren merkezlerde aynı zamanda; mutfak atölyesi, sıhhi tesisatçılık, elektrik, sera ve bahçecilik, pastacılık, ahşap işleri, bilgisayar, takı tasarımı, CNC, grafik tasarım, seramik atölyesi, mozaik atölyesi, senaryo yazarlığı, fotoğrafçılık gibi alanlarda iş ve meslek kazandırmaya yönelik eğitimler verilmektedir. Ayrıca halk oyunları, İspanyolca dersi, diksiyon dersi, dersi, resim kursu, yaratıcı drama, tiyatro gibi kişisel gelişim kursları da verilmektedir.

BAHAR kapsamında hizmet veren merkezlere;

• Arındırma tedavisini tamamlamış olan,
• Bağımlılıkla ilgili temel düzeyde psikoeğitim gruplarına katılmış olan,
• En az 3 haftalık iyilik halini sürdüren gönüllü bireyler, tedavi ekibi tarafından değerlendirilerek kabul edilmektedir.